İstanbul‘da pek çok önemli anıt vardır. Fakat Büyük Bizans imparatoru Justinian tarafından yaptırılan, Ayasofya en görkemlisidir. 537’de kilise olarak kutsanmıştır. 1453’te Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbulun fethi ile camiye çevrilmiştir. 1935’te Mustafa Kemal Atatürk tarafından müze ilan edilmiştir. Ayasofya, diğer yapılardan bir adım öndedir. Yenilikçi mimari formu, zengin tarihi, dini önemi ve olağanüstü güzelliği nedeniyle tarihte ayrı bir yeri vardır.
Ayasofya Gezilecek Yerleri
Ayasofya Zemin Kat
Binaya girip iç nartekse ulaştığınızda, üçüncü ve en büyük kapının (İmparatorluk Kapısı) üzerine bakınız. Burada Pantokrator (Her Şeyin Hükümdarı) olarak İsa’nın parlak bir mozaiğini bulunmaktadır. Bu, kubbe devasa nefi ve altın mozaikleriyle ünlü ana mekanıdır.
Bu kattaki en gözde yer, 9. yüzyıldan kalma Bakire ve Çocuk İsa mozaiğinin bulunduğu apsistir. Apsis üzerindeki mozaikler bir zamanlar Baş melekler Gabriel ve Michael’ı tasvir ediyordu. Fakat günümüzde sadece parçaları kaldı.
Bizans imparatorlarının taç giyme töreni burada gerçekleşirdi. Bu merasim, omphalion adında ana kat mermer işlemeli bölümde vuku bulurdu.
Binaya yapılan Osmanlı ilaveleri arasında bir mimber (minber) ve mihrap (Mekke yönünü gösteren dua nişi)bulunmaktadır. Bunların yanında yaldızlı Arap harfleriyle yazılmış büyük 19. yüzyıl madalyonları yer alır. Ayrıca hünkar mahfili olarak bilinen meraklı bir mahfili ve omphalion’un arkasında süslü bir kütüphane yer alır.
Kuzeydoğuya doğru (apsise bakıyorsanız solunuzda), kubbenin altındaki kuzey alınlığın (yarım daire) tabanında mozaikler vardır. Fakat son zamanlarda gerçekleştirilen restorasyon çalışmalarından dolayı görmekte zorlanabilirsiniz. Ama yine de azda olsa üç mozaiği görebilirsiniz.
Bu mozaikler, Aziz Ignatius the Younger, St John Chrysostom ve Antakyalı Aziz Ignatius Theodorus’un 9. yüzyıldan kalma portreleridir. Sağlarında, pandantiflerden birinde (kubbenin altındaki içbükey üçgen parçalar), bir seraph’ın (Tanrı’nın tahtının bakımıyla görevli altı kanatlı melek) yüzünün 14. yüzyıldan kalma bir mozaiği vardır.
Üst kattaki galerilere giden rampanın altındaki yan koridorda, bir delik ile delinmiştir. Aşınmış bakır kaplamalı bir sütun vardır. Efsaneye göre, Ağlayan Sütun olarak bilinen sütun Mucize İşçi Aziz Gregory tarafından kutsanmıştır. Parmağın deliğe girmesinin, parmak nemli çıkarsa rahatsızlıkların iyileşmesine yol açtığı söylenir.
Ayasofya Üst Kat Galerileri
Galerilere ulaşmak için, iç narteksin kuzey ucundaki dönüş rampasından yukarı çıkılır. Güney galeride (düz ileri ve ardından 6. yüzyıla ait mermer kapıdan sola doğru) muhteşem bir Deesis’in (Kıyamet) kalıntıları vardır. 13. yüzyıldan kalma bu mozaik, solunda Meryem Ana ve sağında Vaftizci Yahya ile Mesih’i tasvir ediyor.
Daha ileride, galerinin doğu (apsis) ucunda, 11. yüzyıldan kalma bir mozaik vardır. Mozaikte İmparatoriçe Zoe ve Konstantin IX Monomachos ile Enthroned Mesih’i tasvir ediyor.
Zoe ve Konstantin’in sağında Meryem Ana, İmparator II. John Comnenus ve İmparatoriçe İrini tasvir eden 12. yüzyıldan kalma bir mozaik. Bakire Meryem’in solunda ‘İyi Yahya’ olarak bilinen imparator bulunmaktadır. Sağında ise hayır işleriyle tanınan imparatoriçe yer almaktadır. Portre yapıldıktan kısa bir süre sonra ölen oğulları Aleksios, İrini’nin yanında tasvir edilmiştir.
Ayasofya Çıkış Bölümü
İç narteksten çıkarken, iç kapının lunetinde bulunan mozaiği unutmayın. Bu mozaikte, Büyük Konstantin, Meryem Ana ve İmparator Justinian’ın betimlemeleri yer alır. Konstantin (sağda) İsa Çocuğu elinde tutan Bakire Meryem İstanbul‘u sunuyor; Justinian (solda) Aya Sofya’sını sunuyor.
MÖ 2. yy’a tarihlenen muhteşem bir bronz kapı olan Güzel Kapı’dan çıkış yaparken sol tarafa dikkat ediniz. Burada hemen bir kapı aralığı vardır. Bu, bir zamanlar 6. yüzyıldan kalma bir vaftizhanenin parçası olan küçük bir avluya açılıyor. Ne var ki 17. yüzyılda vaftizhane, Sultan I. Mustafa ve I. İbrahim için türbeye dönüştürülmüştür.
Avluda sergilenen devasa taş kurna orijinal yazı tipidir. Ayasofya Meydanı’nın karşı tarafında 1556-1557 yıllara ait Hürrem Hanım Hamamı (Ayasofya Hürrem Sultan Hamamı) bulunuyor. Hamamın yapımını dönemin ünlü Mimarı Sinan yapmıştır. Bu yapı Hürrem Sultan adına Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılmıştır.
[…] mimarlık tarihinin bu zamana kadar ayakta kalan en önemli eserlerinden birisi olan Ayasofya-i Kebir Cami ihtişamı, büyüklüğü, mimarisi ve işlevselliği ile sanat dünyasında önemli bir konuma […]